HAYTAP

https://www.haytap.org/tr/kapmak-in-isd

Falih RIfkı Atay’dan - Atatürk ve Foks

Foks Atatürk’ün son köpeğinin ismidir. Birkaç yıl, eski ve yeni köşkte rahmetli lideri eğlendirdi. İnce ruhlu insanlar gibi Atatürk de hayvanları severdi. Kurban kestirmezdi.

“-Ömrümde bir tavuğun boğazlandığını görmemişimdir,” derdi. Daha önce de pek sevdiği bir köpeği varmış ama, ben ona yetişemedim. Atatürk bu yenisine o kadar yüz verdi ki, bir müddet sonra hemen hemen terbiyesini kaybetti. Bilardo oynarken masanın üstüne çıkar, bilyeleri yere yuvarlayıp oynar, Atatürk de bu şımarıklığına gülerdi. Bereket yalnız misafirleri ısırmazdı. Pek sert bir köpekti de !

Falih Rıfkı Atay, Çankaya hatıralarında Atatürk ve köpeği Foks ile ilgili anılardan bahsederken bazı anekdotları da ilave eder;

Törenlerde Foks Atatürk’ün ayağının altında dururdu. Galiba Ülkü kadar onun da çıkmış fotoğrafları vardır.

İki fıkrası hatıramdadır:

Eski Köşkte vilayetlerimizin birine tayin olunan bir zat bir gün kendisini ziyarete gelir. Çalışma odasından girer. Foks bir köşede yatmakta...Atatürk masasının başında... Vali, Babiali protokolünden gelme olduğu için, oda içinde bir müddet yürüdükten sonra, birdenbire yarı beline kadar eğilip “yerden” dedikleri Osmanlı selamını verir. Cumhuriyet Devri görenekleri içinde yetişen Foks,· bu ani hareketi görünce Atatürk’e bir fenalık ( kötülük ) yaptığını sanarak, fırlayıp adamcağızı tam kaba etinden ısırır. Ne olduğunu, ne yapacağını şaşıran vali de tam tersine yere düşer ve ayakları havaya kalkar. Biz gülüyorduk ama Atatürk pek sıkılıyordu. Benim bulunmadığım bir gece de mecliste konuşmalar olurken Foks, çok defa yaptığı gibi, masanın altına girer. Isırmadığını bildiğimizden ayaklarımız altında dolaşmasından huylanmazdık. O gece rahmetli Reşid Galip’in iskemlesi altına gelir ve oynarken pantolonunun paçasını yırtar. Atatürk bundan da üzülerek dostu Reşid Galip’e hemen kendi terzisinden şahsi hesabına bir esvap ( Pantolon) ısmarlamasını rica eder. Bu vak’adan sonra ezkice esvaplarını giyerek davete gelenler ve Foks masanın altına girdikçe paçalarını ona uzatanlar çok olmuştu. Fakat Foks ondan sonra bir türlü efendisini masrafa sokmadı. Ama gitgide şımarıklığı artırdı. Doğrusu biz de sinirlenmeye başlamıştık.

Nihayet bir akşam geldiğimizde Atatürk’ün elini sarılı bulduk. Efendisini ısırmıştı. ( Atatürk bu esnada hiç sinirlenmemiş ve etrafındakilere de ”Fenalık yapmak için ısırmadı” demiş). Köpeği alıp çiftliğe götürmüşler, kontrol altına almışlardı. Yakınları bir olarak ve sahibini ısıran köpekten artık hayır kalmadığına inandırarak öldürülmesi için müsaade alabilmişlerdi. Çitlik müdürü foks’un derisini doldurtup müze camekanına koymuştu. Bir gün Atatürk büyük bir gönül acısı ile başını çevirerek0 ”-Onu ben severdim. böyle görmek istemem, kaldırınız onu der. Yanılmıyorsam ertesi gün Foks’u çiftliğin bir köşesine gömmüşlerdi.”

Kaynak:
Falih Rıfkı Atay, Çankaya, Bateş A.Ş. 1984
Can Dündar : M.Kemal Aramızda Hürriyet Arşivinden

Fotoğraf 1: Atatürk 23 Eylül 1925 de , Şapka kanunu, peçelerin kaldırılması ve tekkelerin kapatılması üzerine tarihi konuşmasını yaparken.

Fotoğraf 2: Kastamonu’da şapka giymenin gereğini anlatan Atatürk, Ankara’ya dönüşünde şapka giymiş bir topluluk tarafından karşılanıyor. Hakkı Tarık, İsmet İnönü, Dr. Refik Saydam, Mahmut Esat Bozkurt, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Fevzi Çakmak Paşa’nın da bulunduğu topluluk önünde Atatürk’ün köpeği Foks da görülmekte. 1 Eylül 1925.

Fotoğraf 3 : Şapka Devrimi gezisinde Atatürk beraberindekiler ile birlikte İnebolu’da 27 Ağustos 1925 günü topluluk önünde köpeği Foks da bu fotoğraf karesinde yer almakta.

Fotoğraf 4 : 30 Ağustos 1925 günü Kıyafet Devrimi gezileri sırasında Kastamonu Kışla’sında subaylarla birlikteyken otoğraf karesinde yine köpeği Foks yeralmıştı.

Fotoğraf 5 : Çankaya Köşkü Çalışma Odasında Atatürk ve Foks

Kısa film için lütfen buraya tıklayın